İsrail-Hamas savaşı neden başka savaşlara benzemiyor?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Gazze’deki savaş, öteki savaşlar üzere olsaydı, şimdiye kadar muhtemelen ateşkes olurdu.

Ölüler gömülür ve İsrail, Birleşmiş Milletler ile Gazze’yi tekrar inşa etmek için ne kadar çimento kullanılacağını tartışıyor olurdu.

Ancak bu savaş farklı. Bunun sebebi yalnızca 7 Ekim’de Hamas’ın bilhassa İsrailli sivilleri öldürmesi, akabinde da Başbakan Binyamin Netanyahu’nun “güçlü intikam” tabiriyle İsrail’in çoğunlukla Filistinli sivilleri öldürmesiyle oluşan inanılmaz sayıdaki can kayıpları değil.

Bu savaş başkalarından farklı zira Orta Doğu’yu ayıran fay çizgilerinin çatladığı bir devirde başladı. En az 20 yıldır bölgedeki en önemli uyuşmazlık, İran’ın dostları ve müttefikleri ile ABD’nin dostları ve müttefikleri ortasındaydı.

Bazen “Direniş Ekseni” olarak da isimlendirilen çekirdek İran ağını, Lübnan Hizbullah’ı, Suriye’deki Esad rejimi, Yemen’deki Husiler ve İran tarafından silahlandırılan ve eğitilen Irak milisleri oluşturuyor. İran birebir vakitte Gazze’deki Hamas ve İslami Cihad’ı da destekliyor.

İran birebir vakitte Rusya ve Çin’e yakınlaşıyor. Ukrayna Savaşı’nda Rusya seferberliğinin kıymetli bir modülü haline geldi.

Gazze’deki savaş devam ettikçe ve İsrail daha fazla Filistinli sivili öldürmeyi, on binlerce konutu yerle bir etmeyi sürdürdükçe, bu iki tarafın üyelerinin çatışmaya dahil olma riski artıyor.

Kontrolsüz gerginlik riski

İsrail ve Lübnan sonu yavaş lakin istikrarlı bir biçimde ısınıyor. Ne İsrail ne de Hizbullah tam ölçekli bir savaş istiyor. Fakat git gide ağırlaşan karşılıklı akınlar denetimsiz gerginlik riskini artıracak.

Yemen’deki Husiler, İsrail’e yönelik füze ve insansız hava aracıyla akınlar düzenledi. Şimdiye kadar hepsi amacına ulaşmadan İsrail ya da Kızıl Deniz’deki ABD savaş gemileri tarafından düşürüldü.

Irak’ta İran takviyeli milisler ABD üslerine saldırdı. ABD buna karşılık Suriye’de onların birtakım ünitelerine saldırdı. Tekrar hatırlatmak gerekir ki tüm taraflar gerginliği hudutlu tutmaya çalışıyor. Lakin askeri harekatın temposunu denetim etmek her vakit zordur.

ABD tarafında İsrail, petrol üreten Körfez ülkeleri, Ürdün ve Mısır var. Lider Joe Biden bu kadar çok sayıda Filistinli sivilin öldürülmesinden rahatsız olsa da ABD İsrail’e güçlü bir takviye vermeyi sürdürüyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, çok sayıda Filistinli sivilin öldürüldüğünü açıkça tabir etti.

Amerika’nın Arap müttefiklerinin hepsi İsrail’i kınadı ve ateşkes davetinde bulundu. Gazze’nin kuzeyinden yüz binlerce Filistinlinin güneye gerçek tahliye olması, İsrail’in Araplara karşı 1948’de verdiği bağımsızlık savaşındaki zaferini hatırlatıyor.

700 binden fazla Filistinlinin kaçması ya da silah zoruyla meskenini terk etmeye zorlanması, Filistinlilere “Nakba” diye andıkları 1948’deki “felaketi” akıllara getiriyor. O dönemki göçmenlerin soyundan gelenler, bugünkü Gazze Şeridi’nde yaşayan nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor.

Netanyahu hükümetini destekleyen çok milliyetçi Musevilerin bir kısmının yaptığı, Filistinlilere öbür bir Nakba’yı yaşatma konusundaki tehlikeli konuşmalar, başta Ürdün ve Mısır olmak üzere ABD tarafındaki Arap ülkelerine tasa veriyor. Netanyahu hükümetindeki bir bakan, Hamas’a karşı Gazze’ye nükleer bomba atma konusunda niyetler bile lisana getirdi. Bu bakan kınandı lakin vazifesine son verilmedi.

Bunlar uç bölümlerin saçmalamaları olarak görmezden gelinebilir lakin Ürdün ve Mısır tarafından ciddiye alındı. Onlar için sıkıntı İsrail’in geniş ve beyan edilmemiş nükleer silahları değil, yüz binlerce Filistinlinin kendi hudutlarına göçmeye zorlanma mümkünlüğü.

Gazze’deki savaşa gelince, İsrail’in müttefikleri olan ülkelerden üst seviye Batılı diplomatlar BBC’ye, Gazze’deki savaşı sona erdirmenin ve sonrasında olacaklarla başa çıkmanın “zor ve içinden çıkılamaz” olduğunu söylediler.

‘İki devletli çözüm’ mümkün mü?

Bir diplomat “tek tahlilin Filistinliler için ufukta siyasi tahlili tekrar inşa etmek olacağını” söyledi. Bu, başarısız olan ve sadece bir slogan olarak kalan, İsrail’in yanında bağımsız bir Filistin’in olduğu iki devletli tahlile atıf.

Bunu tekrar canlandırmak, İsrail ve Araplar ortasında daha geniş bir uzlaşı bağlamında tahminen de en yeterli fikir. Lakin şu an yaşanan acı içinde, tetikte ve nefret dolu atmosferde, uygulanması çok güç olacak.

Bu Filistin ve İsrail’deki mevcut idarelerle gerçekleşmeyecek.

Başbakan Netanyahu savaş sonrasına dair bir plan açıklamadı. Netanyahu, ABD’nin Hamas tarafından 2007’de Gazze’de iktidarına son verilen Mahmud Abbas’ın liderliğindeki Filistin İdaresi öncülüğünde bir hükümet kurulması istikametindeki fikrini reddetti.

Amerikan planının ikinci kısmı, Netanyahu’nun siyasi hayatı boyunca karşı çıktığı iki devletli tahlil üzerine müzakereleri kapsıyor.

Netanyahu sadece Filistin’in bağımsızlığına karşı değil. Başbakan olarak devam edip etmemesi, Ürdün ırmağı ve Akdeniz ortasındaki bütün toprağın Musevilere İlah tarafından verildiğine ve hepsinin İsrail’in sonları içerisinde olması gerektiğine inanan Yahudi radikallerin dayanağına bağlı.

Çoğu İsrailli onun gitmesini istiyor. Onu, 7 Ekim’deki akında güvenlik ve istihbarat bozgununa sebep olmakla suçluyor.

Filistin önderi Abbas 80’li yaşlarının sonunda. 2005’ten beri seçime gitmiyor ve seçmenlerin gözünde itibarsızlaşmış durumda. Filistin İdaresi İsrail’le Batı Şeria’nın güvenliği için birlikte çalışıyor lakin kendi insanlarını Yahudi yerleşimcilerden koruyamıyor.

Liderlik elbette değişir. Şayet bu dehşetli savaş İsrailli, Filistinli ve onların dostlarını tekrar barış yapmaya zorlamazsa, gelecekte sırf daha fazla savaş var.